WUOZ w Gdańsku dysponuje już opinią o stanie Wielkiej Alei Lipowej w Gdańsku. Zdaniem ekspertów, ze względu na bardzo zły stan drzew Aleję uratować mogą jedynie pilne i kompleksowe działania. PWKZ proponuje by rozwiązania zawarte w opracowaniu stały się przedmiotem debaty publicznej.
Aleja lipowa na rysunku Daniela Chodowieckiego, 1773. Repr. Gedanopedia.pl
Wielka Aleja Lipowa powstała w połowie XVIII wieku w ciągu drogi prowadzącej z Gdańska do Oliwy. Pierwotnie składała się z 1416 lip sprowadzonych z Holandii. W wyniku przekształceń i zawirowań dziejowych do naszych czasów zachowało się 617 drzew, z czego ok. 300 z nich zasadzono w latach 1770- 1815.
Aleję jako unikatowy przykład założenia zieleni w skali regionu wpisano do rejestru zabytków pod numerem 285 decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku z dnia 24 lutego 1967 r. – obecnie pod numerem 411 rejestru zabytków.
Zwiększony ruch samochodowy, a także wieloletnie zaniedbania czy nasadzenia innej roślinności , w tym drzew obcych gatunków sprawiły, że stan drzew Wielkiej Alei znacznie się pogorszył. Do największej degradacji tego „zielonego zabytku” doszło w ostatnich 40 latach.
– Stan Wielkiej Alei, a tym bardziej prowadzone w jego obrębie wycinki, zwłaszcza te do których doszło w grudniu 2016 roku wzbudziły obawy zarówno środowiska konserwatorskiego, jak i organizacji społecznych, które zwracały się w tej sprawie do Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków – mówi Agnieszka Kowalska, PWKZ. – Uznaliśmy za zasadne przeanalizowanie sprawy i poddanie jej pod obrady grona ekspertów. Zaleceniem Wojewódzkiej Rady Ochrony Zabytków, zleciliśmy opracowanie eksperckie, które uwzględniałoby uwarunkowania historyczne alei, jej aktualny stan zdrowotny, konieczne do przeprowadzenia zabiegi umożliwiające rewaloryzację założenia oraz możliwe warianty działań w oparciu o powszechnie stosowane modele rewaloryzacji zabytkowych założeń zieleni.
„Rewaloryzacja Wielkiej Alei Lipowej w Gdańsku. Ocena możliwości przetrwania i uwarunkowania konserwatorskie” prof. dr hab. inż. arch. Katarzyny Rozmarynowskiej, dr inż. Andrzeja Dąbrowskiego i mgr Wojciecha Jankowskiego to zamówione przez konserwatora opracowanie, które znajduje się już w WUOZ w Gdańsku.
Aleja Zwycięstwa, początek XX wieku. Repr. Gedanopedia.pl
Wnioski dotyczące stanu zdrowotnego drzew Wielkiej Alei są bardzo poważne i wskazują na konieczność podjęcia pilnych kompleksowych działań. Autorzy dokumentacji, którzy wykonali bieżącą inwentaryzację, sugerują, że dalsze ograniczanie wszelkich działań przy Alei wyłącznie do wycinek drzew zagrażających wywrotem spowoduje całkowite zniszczenie tego zabytku w stosunkowo bliskiej perspektywie czasowej. Ich zdaniem Wielką Aleję uratować może zastąpienie martwych i zamierających drzew nowymi nasadzeniami na dużych odcinkach Alei. Te wiązałyby się również m.in. z wymianą gruntu i przebudową podziemnych sieci, a także usunięciem np. krzaków i innej roślinności zagrażającej lipom.
„Ze względu na wnioski zawarte w w/w dokumentacji dotyczące rewaloryzacji, które wskazują na konieczność podjęcia dość radykalnych działań, mogących spotkać się z negatywnym odbiorem wśród środowisk zainteresowanych szeroko rozumianym zagospodarowaniem przestrzennym Gdańska zwracam się do Pana Prezydenta z postulatem zorganizowania społecznej debaty, do której zaproszeni mogliby zostać zarówno eksperci w zakresie zabytkowej zieleni, architektury krajobrazu, dendrologii i in. jak i przedstawiciele organizacji społecznych. Postulat ten formułuję biorąc pod uwagę dwie okoliczności. Jak wynika z treści załączonego opracowania, Wielka Aleja powstała przy wsparciu finansowym całej społeczności gdańskiej, stąd niejako od podstaw stała się własnością Gdańszczan i przez długi czas funkcjonowała w świadomości społecznej jako ważny element przestrzeni. Zainteresowanie społeczne, z jakim spotykają się wycinki w Alei świadczy o tym, że do dzisiaj założenie to nadal ma istotne znaczenie dla lokalnej społeczności i staje się w jakiś sposób elementem jej tożsamości. Wydaje się zatem zasadne, aby przedstawić stronie społecznej obecny stan zachowania zabytku i przekonać o konieczności podjęcia działań rewaloryzacyjnych. Jednocześnie debata nad ważnymi tematami w dziedzinie ochrony zabytków – a za taki należy uznać temat rewaloryzacji Wielkiej Alei – znajduje uzasadnienie w konserwatorskich dokumentach doktrynalnych, zgodnie z którymi istotne decyzje w zakresie ochrony zabytków nie powinny być podejmowane jednoosobowo, ale przez większy zespół ekspertów”, czytamy w piśmie jakie PWKZ wystosowała do Pawła Adamowicza, Prezydenta Miasta Gdańska po otrzymaniu opracowania.
Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków zwraca uwagę, że powyższa dokumentacja może stać się podstawą do przygotowania rzetelnych zaleceń konserwatorskich, które będą musiały zostać uwzględnione w projekcie rewaloryzacji Wielkiej Alei w Gdańsku. Wszelkie uzgodnienia w obrębie Wielkiej Alei w Gdańsku, w tym wydawanie zaleceń konserwatorskich należą obecnie do Miejskiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku.
Chcesz być na bieząco z informacjami ze świata historii? Jesteśmy na facebooku polnocnej.tv. Szukaj nas na Twitterze oraz wyślij nam maila.