W nowym wakacyjnym cyklu "Wakacje ze Strefą Historii" proponujemy państwu odwiedziny w miejscach związanych z historią szeroko rozumianej północy Polski. W pierwszym odcinku: Muzeum Obrony Wybrzeża w Helu.
Historia Muzeum Obrony Wybrzeża w Helu
9 maja 1945 roku - tuż po zakończeniu II Wojny Światowej, Hel poddał się i teren dawnego Rejonu Umocnionego Hel zajęło Wojsko Polskie. Zastało tam wielką mnogość obiektów militarnych budowanych od lat dwudziestych, aż do końca wojny. Największe z tych budowli - to 6 obiektów pozostałych po zdemontowanej mamuciej baterii niemieckiej 406mm Schleswig Holstein - dwa magazyny, trzy stanowiska artyleryjskie i wieża kierowania ogniem. Wojsko przez lata ze zmiennym powodzeniem usiłowało zagospodarować te obiekty. Magazyny amunicyjne wykorzystano jako magazyn różności, w stanowisku "Anton" zainstalowano centralę łączności Marynarki Wojennej, w stanowisku "Bruno" na jakiś czas urządzono wojskową strzelnicę, w stanowisku "Cezar" umieszczono "ściśle tajny wojskowy skład marchwi i ziemniaków", dla wieży kierowania ogniem nie znaleziono zastosowania.
Obiekty te pozostawały przez lata niedostępne dla zwiedzających. Znały je tylko osoby uprawnione i niewielka garstka grzybiarzy oraz dzieci, które odważyły sie wtargnąć na tereny wojskowe, mimo zagrożenia zatrzymaniem lub mandatem."W miarę jak wojsko od kilkunastu lat zaczęło redukować swoją liczebność na terenie Helu tereny te przestały być pilnowane i rozpoczęła się rabunkowa dewastacja wszystkiego, co dało się sprzedać na złom. Najbardziej ucierpiała wieża i porzucone, otwarte stanowisko "Bruno" - wycięto niemal wszystkie elementy metalowe, wyrwano instalacje, zanieczyszczono pomieszczenia i korytarze. Powstał istny tor przeszkód dla pojawiających się coraz liczniej prawdziwych miłośników militariów, a nie złodziei żyjących z ich sprzedaży.
Doszło do tego, że widząc postępującą dewastację i znikanie z dnia na dzień bezcennego, niepowtarzalnego wyposażenia bunkrów, grupka miłośników helskich militariów, która później utworzyła Sekcję Militarną Stowarzyszenia "Przyjaciele Helu", zaczęła samowolnie demontować i ukrywać elementy wyposażenia, by choć doraźnie uchronić je przed bezpowrotnym zniszczeniem. Także dzięki staraniom tej grupy osób, przedwojenne polskie budowle militarne oraz stanowiska Baterii Schleswig-Holstein udało się wpisać do rejestru zabytków, co niestety w żaden sposób nie zwiększyło możliwości ich praktycznej ochrony. (wpisano do Rej. Zabytków A 1200 dnia 15.06.1999)
Nadszedł rok 2006 i dzięki wejściu Polski do Unii i odważnemu pomysłowi Burmistrza Helu, pana Mirosława Wądołowskiego udało się wprowadzić w życie plan Sekcji Militarnej - opracowano projekt renowacji stanowiska "Bruno" i wieży kierowania ogniem i uzyskano na ten cel pieniądze z Unii Europejskiej. Pierwszą ekspozycją całkowicie zaprojektowaną i wykonaną przez ten zespół, była sala poświęcona pamięci bohaterskiego obrońcy Helu, dowódcy baterii cyplowej, a po wojnie tragicznej ofierze bestialstwa wojskowej bezpieki - komandorowi Zbigniewowi Przybyszewskiemu.
Do rozpoczęcia sezonu letniego 2006 otwarto szereg dalszych ekspozycji dzięki współpracy wielu entuzjastów traktujących współpracę z MOW jak swojego rodzaju najwspanialsze hobby. Oddano do zwiedzania gabinet wyposażony w wykopane na Helu przedwojenne narzędzia lekarskie, odtworzono wyposażenie i funkcjonalność kilku pomieszczeń, pokazano historię powstania dział największego kalibru, które kiedyś się tu, w Helu znajdowały. Tuż przed samym sezonem udostępniono dla publiczności dużą, dokumentalną wystawę "32 dni obrony Helu" i kilka wystaw czasowych otrzymanych spoza Muzeum.
1 maja 2013 roku w Muzeum Obrony Wybrzeża Stowarzyszenia "Przyjaciele Helu" odbyło się uroczyste otwarcie drugiej linii kolejki amunicyjnej, która dowozi turystów do Muzeum Kolei Helskich - pomieszczonego w wielkim magazynie amunicyjnym byłej baterii Schleswig-Holstein. 21 sierpnia 2013 roku na stanowisku B-1 (ANTON) nastąpiło podpisanie aktu przekazania tego obiektu przez Agencję Mienia Wojskowego jako darowizny dla władz Helu na cele turystyczne i muzealne. Aktualnie stanowisko B-3 (CAESAR) jest przygotowywane do przejęcia roli muzeum etnograficznego. Opracowano plany remontu i adaptacji, zagospodarowania wnętrz i otoczenia na cele wystawowe.
Na terenie tego stanowiska odbywają się w czasie corocznych "nocy muzeów" imponujące, militarne widowiska audiowizualne. Jest ono także udostępniane grupom rekonstrukcyjnym na odbywanie różnorakich ćwiczeń i treningów. Powstaje nieustannie wiele całkowicie nowych wystaw, planuje się tworzenie dalszych. Działa już wystawa "Ciekawostki artyleryjskie", na ukończeniu są wystawy dotyczące Polskiej Floty we wrześniu 1939 roku oraz wystawa o Morskim Dywizjonie Lotniczym zilustrowana wspaniałymi modelami wodnosamolotów. Powstała nowa, bardzo ciekawa ekspozycja "medycyna w wojsku", znacznie rozbudowała się ekspozycja łączności. Pomieszczenia zostały zradiofonizowane, co pozwoli m.in. na stworzenie w Muzeum tła dźwiękowego.
Obiekty MOW w Helu: Wieża Dalmierza
Wieża kierowania ogniem to pomieszczenia dowodzenia największej na świecie baterii 406 mm Schleswig-Holstein, zamienione na ekspozycje muzealne. Na szczycie wieży, ponad helskim lasem umieszczony jest taras widokowy, z którego widać morze, cypel i zatokę.
W wieży znajdują się ekspozycje tematyczne:
- Wystawa poświęcona pisarzowi - maryniście kpt. ż. wlk. Olgierdowi Borchardtowi
- Odtworzone "siódme niebo" - mieszkanie kpt. ż. wlk. Olgierda Borchardta
- Wystawa: Polski wywiad w czasie II wojny światowej
- Wystawa audiowizualna: Ciekawostki najcięższej artylerii - historia największych armat świata
- Wystawa sprzętu łączności wojskowej
- Wielka mapa poglądowa Półwyspu Helskiego
- Zapoznanie się z zasadami pracy dalocelownika i dalmierza
- Wystawa modeli pojazdów pancernych II wojny światowej
Obiekty MOW w Helu: Bateria Laskowskiego
Bateria nr 31 im.Heliodora Laskowskiego - najpotężniejsza na Helu, więcej - najpotężniejsza i jedyna taka w całej przedwojennej Polsce, - zwana od 1937 roku imieniem jej twórcy, kmdr Heliodora Laskowskiego, składała się z 4 armat Boforsa wz.30 o kalibrze 152,4 mm - zlokalizowanych na potężnych żelbetowych stanowiskach na samym skraju cypla półwyspu helskiego, stąd zwyczajowo nazywa się ją "baterią cyplową"
Muzeum Obrony Wybrzeża Stowarzyszenia "Przyjaciele Helu" wystąpiło 1 IX 2012 r. z inicjatywą przywrócenia oryginalnego działa Boforsa na jego historyczne stanowisko. Wszędzie na świecie - armata stojąca na swoim oryginalnym stanowisku jest niezwykle cenną rzadkością - a co dopiero armata z tak bogatą i piękną historią.
Obiekty MOW w Helu: Obiekty byłej baterii Schleswig-Holstein
- Stanowisko B2-BRUNO (Największe jednopoziomowe stanowisko artyleryjskie świata-główna siedziba MOW)
- Dziewięcio-poziomowa wieża kierowania ogniem
- Dwa magazyny amunicyjne – mieszczące Muzeum Kolei Helskich (oddział MOW)
- Stanowisko B3 – CAESAR (poza specjalnymi imprezami dostępne tylko z zewnątrz)
- Stanowisko B1-ANTON (w adaptacji na biuro i magazyny MOW)
Obiekty MOW w Helu: Muzeum Kolei Helskich (MKH)
Otwarte po raz pierwszy w maju 2013 roku Muzeum Kolei Helskich jest oddziałem Muzeum Obrony Wybrzeża. W pomieszczeniach jednego z ogromnych, żelbetowych schronów - magazynów amunicyjnych poniemieckiej baterii Schleswig-Holstein umieszczono ekspozycje mające przypominać historię i rozwój helskich kolei - zarówno linii szerokotorowej zbudowanej w ciągu 9 miesięcy w 1921 roku, jak i rozbudowanej sieci wojskowych kolejek wąskotorowych budowanych przez całe 20-lecie międzywojenne, a następnie rozbudowywanych w czasie okupacji niemieckiej. Do siedziby MKH dowozi turystów druga z linii kolejki wąskotorowej MOW, Naokoło schronu mieszczącego MKH rośnie wystawa plenerowa pokazująca uratowane przed zezłomowaniem elementy taboru kolejowego - zarówno wąskotorowego, jak i szerokotorowego.
Obiekty MOW w Helu: Skansen MOW
Wstęp do skansenu tylko z płatnymi przepustkami. Przepustka uprawnia zwiedzających do oglądania:
- Skansenu artyleryjskiego - 12 różnych armat związanych z historią Helu,
- Fragmentu działa BOFORS 152,4 mm z bat. Laskowskiego,
- Wyposażenia morskiego różnego typu (łodzie, wyposażenie pokładowe itp.),
- Min i torped Marynarki Wojennej,
- Ziemnych stanowisk strzeleckich, Kolekcji betonowych bunkrów wartowniczych,
- Sprzętu wojskowego różnego typu, Kolejki i wagoników jako ekspozycji stałej,
- Kolumnady suwnicy największej baterii świata,
- Historycznych samochodów pożarniczych,
- Odpoczynku w helskim lesie wśród militariów.
Godziny Otwarcia Muzeum Obrony Wybrzeża:
W okresie działalności muzeum - otwarte jest we wszystkie godziny tygodnia .Na pół godziny przed zamknięciem muzeum kasa wstrzymuje sprzedaż biletów.
1 lipca - 31 sierpnia, godz. 10:00 - 19:00
1 września - 30 września, godz. 10:00 - 17:00
Ceny biletów:
Przepustka do skansenu + MOW budynek główny, B-2 bilet łączony - normalny 12 PLN
Przepustka do skansenu + MOW budynek główny B-2 bilet łączony - ulgowy 7 PLN
Przepustka do skansenu + MOW budynek główny B-2 bilet łączony - rodzinny (2 rodziców + do 4 dzieci) 30 PLN
MOW - budynek główny B-2 bilet normalny 10 PLN
MOW - budynek główny B-2 bilet ulgowy 6 PLN
Przejazd kolejką wojskową - w cenie zwiedzanie Muzeum Kolei Helskich bilet normalny 9 PLN
Przejazd kolejką wojskową - w cenie zwiedzanie Muzeum Kolei Helskich bilet ulgowy 7 PLN
Link do strony Muzeum:
Zobacz też:
Schron kadetów Kriegsmarine jedzie na Hel
Co zostało po obrońcy Helu w 1939 roku