W WM Gdańsku istniał pluralizm polityczny, system republikański w jakim zostało ono stworzone sprzyjały rozwijaniu się myśli polityczno-społecznej. Od samego początku istniało wiele partii politycznych. Na razie zobaczmy te niemieckie.

Spośród nich najważniejsze były ruchy nacjonalistyczne i socjaldemokratycznej. Szczególnie agresywną i rewizjonistyczna postawę wykazywała Niemieckonarodowa Partia Ludowa (Deutschenationale Volkspartei). Przy dużym rozdrobnieniu sił politycznych władza spoczywała w rękach nacjonalistów i centroprawicy. Wyrazicielem kierunku prawicowo-rewizjonistycznego był m.in. prezydent Senatu Gdańska w latach 1920-1930 Hentyk Sahm.

Udział partii w życiu politycznym Gdańska dla omawianego okresu przedstawia tabela:

Tabela 1. Udział partii w Volkstagu WM Gdańska 1920-1930, za: E. Cichy, Faszyzm w Gdańsku, Toruń 2002, s.16.

Zarówno centroprawicowa koalicja, jak i socjaldemokraci jako największa partia opozycyjna zmierzały do rugowania praw polskich w życiu politycznym i gospodarczym Wolnego Miasta Gdańska. W latach 1920-1930 prezydentem Senatu był Sahm a popierały go zarówno partie prawicowe, jak i okresowo, socjaldemokraci. Po przeprowadzeniu zmiany konstytucji Gdańska i zatwierdzeniu jej przez Ligę Narodów 9.IX.1930. powstała koalicja centrum i liberałów. Prezydentem został Ernst Ziehm z Niemieckonarodowej Partii Ludowej. Uzyskano również poparcie rosnących w siłę hitlerowców z NSDAP (Nationalsozialistishe Deutche Arbeitpartei).

Rządy te trwały do maja 1933 kiedy hitlerowcy zażądali nowych wyborów. Pomimo zaledwie 12 posłów w Volsktagu partia ta posiadała liczne poparcie w elitach rządzących a poprzez powiązania i subwencje łączące partie z Berlinem oraz władzami niemieckimi, mogły doprowadzić do tychże wyborów, w których chcieli uzyskać potrzebne do zmiany konstytucji 2/3 głosów. Zwiększanie się roli NSDAP w polityce gdańskiej miało charakter wybitnie antypolski. Niemiecka ówczesna nauka prawna, skupiona wokół partii hitlerowskiej, stworzyła prawo mniejszości narodowych (Volksgruppenrecht) oparte na kryteriach biologicznych i rasowych oraz prawo do zwierzchności nad nimi rasy aryjskiej reprezentowanej głównie przez Niemców. Wśród niemieckich elit zacierała się różnica pomiędzy prawem międzynarodowym a polityka międzynarodową.

Polacy nie zawsze wystawiali jedną listę, jednakże niezależnie od ilości list, padało na nie mniej głosów niż statystyczna liczba Polaków w WM Gdańsku. Po części tłumaczyć ten fakt może głosowanie na inne listy, szczególnie socjaldemokratyczną i komunistyczną. Istniały również przeszkody w nabywaniu nieruchomości i meldowaniu się Polaków w Gdańsku.Pozostałe partie polityczne izolowały polskich posłów w Volkstagu. Tylko koła gospodarcze widziały we współpracy z Polską szansę na rozwój Gdańska, jednakże nie miały one większego wpływu na politykę.

Piotr Celej

Chcesz być na bieząco z informacjami ze świata historii? Jesteśmy na facebooku polnocnej.tv. Szukaj nas na Twitterze oraz wyślij nam maila.