Okazuje się, że pracownia Faberge przełomu wieków XIX i XX to nie tylko mężczyźni. Dwa najpiękniejsze jaja, które trafiły do carskiej kolekcji zostały zaprojektowane przez kobietę. Autorką zrealizowanych w latach 1913 I 1914 była młodziuteńka Alma Pihl - córka jednego z mistrzów pracujących dla Fabergé.
Konkurs projektantów i Ona
W pracowni Fabergé w Petersburgu odbywał się nieformalny konkurs na projekt cesarskiego prezentu wielkanocnego, do którego mógł przystąpić każdy złotnik oraz mistrz zatrudniony w pracowni. Gotowe projekty przedstawiano Peterowi Carlowi, a on wybierał i przekazywał do realizacji najpiękniejszy – według własnego uznania. Zazwyczaj wykonywano projekt mistrza kierującego petersburską pracownią firmy. Jednak w latach 1913 i 1914 wybór właściciela firmy padł na dwa wyjątkowego kunsztu projekty wykonane przez Almę Pihl, wówczas dwudzielstoletnie dziewczę.
Alma Phil
Jajko zimowe 1913
"Jajko zimowe" to jedno z najpiękniejszych spośród cesarskich prezentów wielkanocnych. Car Mikołaj II zamówił je dla swojej matki. Jest ono wyjątkowe z kilku powodów: niezwykle nowoczesnego stylu dzieła, kosztów jego wykonania i właśnie postaci projektantki.
Jajo zimowe(1913)Ma ono formę owalnego, otwieranego puzderka postawionego na postumencie wykonanym w kształcie "potężnej" skały lodowej. Wewnątrz znajduje się koszyk z bukietem białych kwiatów. Jajo wykonane jest z dużego kawałka najwyższej jakości kryształu górskiego. Na całej powierzchni jest bogato zdobione grawerowanymi ornamentami symulującymi szron oraz motywami sopli i szronu, wykonanymi z platyny inkrustowanej diamentami. Podobnie dekorowany jest wykonany z dużego kawałka kryształu górskiego postument. Jego krawędzie są zaokrąglone, tak by wyglądały na topniejący lód. Znajdujący się wewnątrz koszyk z kwiatami wykonany jest z platyny, złota, diamentów, nefrytu i białego kwarcu. Dominujące w dekoracji walory kryształu górskiego, diamentów i matowego połysku platyny tworzą niezwykłą „zimową” stylizację. W sumie jajo jest inkrustowane 1308 diamentami, postument zdobi kolejne 360 diamentów, a koszyk kwiatów jest dekorowany aż 1378 diamentami. Całkowita wysokość dzieła wynosi 142 milimetrów, w tym samo jajko ma 102 milimetrów długości, a znajdujący się wewnątrz koszyk 82 milimetry. Dzieło trafiło do carycy Marii Fiodorownej w dniu 13 kwietnia 1913 roku i wzbudziło zachwyt całego dworu. Umieszczono je w prywatnych apartamentach cesarzowej matki w Pałacu Aniczkowskim. Według dworskich rachunków było to jedno z najdroższych dzieł wykonanych przez Fabergé dla Mikołaja II. Łączny koszt wyniósł 24 tysiące rubli. W 1913 roku była to kwota zawrotna. Za takie pieniądze można było kupić spory majątek ziemski. W 2002 roku zostało sprzedane na aukcji za 9,6 mln dolarów, co czyni je jednym z najdroższych dzieł sztuki złotniczej na świecie. Każdy centymetr długości tego jajka jest wart milion dolarów. Sam Peter Carl Fabergé uznał je za najpiękniejsze.
Taka dygresja
Jajko zimowe nie było odosobniowe jeśli chodzi o styl wykonania. Około 1911 roku w pracowni Fabergé został stworzony jeden z najbardziej niezwykłych stylów biżuterii – styl zimowy lub lodowy. Styl ten nawiązywał do bardzo modnej w XIX wieku diamentowej biżuterii naśladującej płatki śniegu, lodowe sople i gwiazdy. W dziełach Fabergé motywy te zostały potraktowane dość swobodnie, z wykorzystaniem asymetrii i naturalnych cech użytych materiałów. Chodziło o to, żeby klejnoty jak najbardziej przypominały prawdziwe kawałki lodu. Złotnicy wykorzystali kryształy górskie, ale nie te idealnie przezroczyste, tylko takie, w których znajdowały się zanieczyszczenia i inkluzje. Bardzo często dodatkowo oprawiali je w platynę i inkrustowali diamentami. W ten sposób powstawała biżuteria, która wyglądała jakby była wykonana z prawdziwego lodu. Pomysł na klejnoty w tym stylu jest przypisywany właśnie Almie Pihl, córce Oskara Pihla, jednego z mistrzów pracujących dla firmy Fabergé. W momencie realizacji “Jaja zimowego” Alma miała zaledwie 21 lat. Wszystkie wykonane przez nią projekty są bardzo nowoczesne, wręcz awangardowe. Jako artystka wychowała się okresie panowania stylu secesyjnego. To właśnie ten styl, ze swoim zamiłowaniem do natury i niezwykłych materiałów ukształtował jej wrażliwość artystyczną. „Jajko zimowe”wpisało na stałe nazwisko młodej projektantki w dzieje złotnictwa światowego.
Jajko mozaikowe – perła w kolekcji Elżbiety II
Drugim wyjątkowym jajkiem wykonanym według projektu Almy Phil jest tzw. jajko mozaikowe. To jedno z najoryginalniejszych i najpiękniejszych dzieł wykonanych przez Fabergé. Przypomina kunsztowny witraż z platyny, diamentów, szafirów, szmaragdów i rubinów. To zarazem jedno z ostatnich wielkich arcydzieł Fabergé. Zostało zamówione przez cara Mikołaja II jako prezent dla małżonki.
Jajo mozaikowe(1914)
Jego styl jest niezwykły, jednocześnie nowoczesny i prawdziwie królewski. Jest ozdobione największą ilością kamieni szlachetnych, jest najbardziej świetliste i jak klejnot Orientu skrzy się blaskiem wielobarwnych kamieni. To dzieło ma w sobie najwięcej fantazji i nowoczesności. Powstało w szczytowym okresie twórczości Fabergé. Na marginesie dodając, jest ono ulubionym jajem Faberge piszącej te słowa.
Był to prezent o prywatnym charakterze, na co wskazuje umieszczenie w jajku miniaturowego portretu dzieci pary cesarskiej. Tuż po świętach zostało umieszczone w jednym z prywatnych pokoi cesarzowej w Pałacu Zimowym.
Jajo mozaikowe(1914)Jajko mozaikowe jest puzderkiem wykonanym ze złota i platyny oraz diamentów, rubinów, szafirów, szmaragdów i pereł. Korpus jajka tworzy siatka z platyny i złota, której oczka inkrustowane są kamieniami szlachetnymi. Dzięki temu jajko jest jednocześnie ażurowe i błyszczy bielą diamentów, czerwienią rubinów, zielenią szmaragdów i błękitem szafirów. Powierzchnię jajka zdobią pasy dekoracji i owalne medaliony. Charakter dekoracji jest zbliżony do struktury mozaiki. Oczka mozaiki wykonane są z kwadratowych kamieni szlachetnych, które tworzą na powierzchni jajka rysunek o motywach kwiatowych. Motyw kwiatów i charakter niespodzianki nadają dziełu sentymentalny charakter. Niespodzianką ukrytą wewnątrz jajka jest owalna ramka w formie medalionu zwieńczonego koroną, umieszczona na postumencie w formie tralki. Dekoracja ramki utrzymana jest w stylu barokowym. W medalionie znajduje się portret pięciorga dzieci cara Mikołaja II i Aleksandry Fiodorowny. Są to córki Tatiana, Olga, Maria i Anastazja oraz syn Aleksy. Obraz namalowano emalią en grisaille w różowej tonacji, w stylu nawiązującym do techniki en camaïeu (nazwa tej techniki pochodzi od kamei). Na odwrotnej stronie medalionu znajdują się: obraz przedstawiający kosz z kwiatami oraz okolicznościowy napis.
Trendsetter złotnictwa
Styl “jajka mozaikowego” wyprzedzał swój czas. Ma w sobie coś z tego ducha awangardy i jest bardzo nowoczesny. Estetyka dzieła jest bliska stylowi art deco, który opanuje sztukę Zachodu dopiero w kilka lat później, po pierwszej wojnie światowej. Pomysł stylu mozaikowego zainspirował złotników i spodobał się klientom. Już w dwa lata później, biżuteria naśladującą styl jajka mozaikowego pojawiła się w ofercie znakomitej amerykańskiej firmy złotniczo-jubilerskiej Cartier. Jajko jest niewielkie. Ma zaledwie 95 mm długości, a umieszczona wewnątrz niego ramka - 79 mm. Dokładny koszt wykonania dzieła jest nieznany, jednak ze względu na jego styl i ogromną ilość użytych do jego dekoracji kamieni szlachetnych należy przyjąć, że było to jedno z najdroższych jajek wykonanych przez Fabergé.
Inspiracja z haftowanej serwetki
Wiele lat po wykonaniu jajka mozaikowego Alma Pihl opowiedziała w wywiadzie o inspiracji do jego wykonania. Według jej opowieści, pomysł na jajko mozaikowe przyszedł jej do głowy podczas czytania książki, w chwili, gdy promienie światła słonecznego padły na haftowaną serwetkę i prześwitując stworzyły kolorowy obraz na powierzchni stołu. Można powiedzieć, że pomysł stylu jajka mozaikowego zrodził się z haftu i światła - i rzeczywiście jest to najbardziej świecące blaskiem klejnotów jajko Fabergé.
Bolszewicy i przedmioty wybrane na sprzedaż. Na stole widać między innymi Jajo Zimowe, Jajo mozaikowe i jeszcze kilka innych.
Porewolucyjne losy
W 1917 roku razem z innymi skarbami należącymi do Mikołaja II i jego rodziny zostało skonfiskowane. Już w 1933 roku zostało wystawione na sprzedaż na aukcji w Londynie. Jajko mozaikowe zakupił król Anglii Jerzy V. Miało być prezentem z okazji urodzin jego małżonki królowej Marii. Od tego czasu znajduje się w zbiorach królewskich w Londynie. Zdecydowanie jest to jedno z najcenniejszych i najpiękniejszych dzieł sztuki złotniczej znajdujące się w posiadaniu królowej Elżbiety II.
Karolina Łucja Białke
Źródła:
A. Szymański Faberge – historia i arcydzieła
foto/pinterest, wikipedia, www.faberge.pl
Chcesz być na bieząco z informacjami ze świata historii? Jesteśmy na facebooku polnocnej.tv. Szukaj nas na Twitterze oraz wyślij nam maila.