W WM Gdańsku istniał pluralizm polityczny, system republikański w jakim zostało ono stworzone sprzyjały rozwijaniu się myśli polityczno-społecznej. Od samego początku istniało wiele partii politycznych. Na razie zobaczmy te niemieckie.
Spośród nich najważniejsze były ruchy nacjonalistyczne i socjaldemokratycznej. Szczególnie agresywną i rewizjonistyczna postawę wykazywała Niemieckonarodowa Partia Ludowa (Deutschenationale Volkspartei). Przy dużym rozdrobnieniu sił politycznych władza spoczywała w rękach nacjonalistów i centroprawicy. Wyrazicielem kierunku prawicowo-rewizjonistycznego był m.in. prezydent Senatu Gdańska w latach 1920-1930 Hentyk Sahm.
Udział partii w życiu politycznym Gdańska dla omawianego okresu przedstawia tabela:
Partia
| Wybory: 16.V.1920 | Wybory: 9.XI. 1923 | Wybory: 13.XI.1927 | Wybory: 16.XII.1930 |
Nationalisten | 34 | 26 | 25 | 10 |
NSDAP | - | 7 | 7 | 12 |
Volkspartei | 6 | 6 | 6 | 2 |
Volksunion | - | - | - | 3 |
Zentrum | 17 | 15 | 18 | 11 |
Demokraten | 10 | 5 | - | - |
National- liberale | 3 | 4 | 5 | 1 |
Deutch-liberale | 3 | 4 | 4 | 1 |
Bligerliche Vereinigung | - | 2 | 3 | 2 |
Polacy | 7 | 5 | 3 | 2 |
Sozialdemokraten | 30 | 30 | 42 | 19 |
Kommunisten | 3 | 11 | 8 | 7 |
Verchiedere(różne) | - | 4 | 6 | 1 |
Razem: | 120 | 120 | 120 | 70 |
Tabela 1. Udział partii w Volkstagu WM Gdańska 1920-1930, za: E. Cichy, Faszyzm w Gdańsku, Toruń 2002, s.16.
Zarówno centroprawicowa koalicja, jak i socjaldemokraci jako największa partia opozycyjna zmierzały do rugowania praw polskich w życiu politycznym i gospodarczym Wolnego Miasta Gdańska. W latach 1920-1930 prezydentem Senatu był Sahm a popierały go zarówno partie prawicowe, jak i okresowo, socjaldemokraci. Po przeprowadzeniu zmiany konstytucji Gdańska i zatwierdzeniu jej przez Ligę Narodów 9.IX.1930. powstała koalicja centrum i liberałów. Prezydentem został Ernst Ziehm z Niemieckonarodowej Partii Ludowej. Uzyskano również poparcie rosnących w siłę hitlerowców z NSDAP (Nationalsozialistishe Deutche Arbeitpartei).
Rządy te trwały do maja 1933 kiedy hitlerowcy zażądali nowych wyborów. Pomimo zaledwie 12 posłów w Volsktagu partia ta posiadała liczne poparcie w elitach rządzących a poprzez powiązania i subwencje łączące partie z Berlinem oraz władzami niemieckimi, mogły doprowadzić do tychże wyborów, w których chcieli uzyskać potrzebne do zmiany konstytucji 2/3 głosów. Zwiększanie się roli NSDAP w polityce gdańskiej miało charakter wybitnie antypolski. Niemiecka ówczesna nauka prawna, skupiona wokół partii hitlerowskiej, stworzyła prawo mniejszości narodowych (Volksgruppenrecht) oparte na kryteriach biologicznych i rasowych oraz prawo do zwierzchności nad nimi rasy aryjskiej reprezentowanej głównie przez Niemców. Wśród niemieckich elit zacierała się różnica pomiędzy prawem międzynarodowym a polityka międzynarodową.
Polacy nie zawsze wystawiali jedną listę, jednakże niezależnie od ilości list, padało na nie mniej głosów niż statystyczna liczba Polaków w WM Gdańsku. Po części tłumaczyć ten fakt może głosowanie na inne listy, szczególnie socjaldemokratyczną i komunistyczną. Istniały również przeszkody w nabywaniu nieruchomości i meldowaniu się Polaków w Gdańsku.Pozostałe partie polityczne izolowały polskich posłów w Volkstagu. Tylko koła gospodarcze widziały we współpracy z Polską szansę na rozwój Gdańska, jednakże nie miały one większego wpływu na politykę.
Piotr Celej
Chcesz być na bieząco z informacjami ze świata historii? Jesteśmy na facebooku polnocnej.tv. Szukaj nas na Twitterze oraz wyślij nam maila.