Z jednej strony - bezspornie sowiecki instruktor pilnujący porządku w ludowym wojsku polskim. Z drugiej strony, przez podwładnych, dobrze wspominany kolega i dowódca. W przeciwieństwie do wielu innych sowieckich dowódców, na jego temat wiemy całkiem sporo - pisze...
dr Daniel Czerwiński
Śmigłowce na lotnisku w Pruszczu Gdańskim stacjonują już ponad 50 lat i nie może dziwić, że myśląc o lotnictwie w mieście od razu kojarzymy tego typu maszyny. Wcześniej jednak znajdowała się tu baza dla myśliwców, które miały plinować polskiego nieba, a przede wszystkim wybrzeża Bałtyku, przed „kapitalistycznym” zagrożeniem. Było to zadanie pruszczańskiego 25. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego.
Sformowano go w 1952 r. na lotnisku Redzikowo koło Słupska. Jego bazą docelową miał być jednak Pruszcz, gdzie jednostka przeniosła się w sierpniu 1953 r. Dysponowała ona wtedy kilkoma odrzutowymi myśliwcami Mig-15, które sukcesywnie były wymieniane na nowsze modele, produkowane na licencji sowieckiej. To już jednak temat na zupełnie inny artykuł …
Pierwszym dowódcą 25. Pułku był ppłk pil. Wiktor Anochin. Zgodnie z dostępnymi w literaturze przedmiotu informacjami, urodził się on 7 stycznia 1917 r. we wsi Barki w obwodzie saratowskim. Podana data jest prawidłowa, ale zapisana jest ona za pomocą kalendarza gregoriańskiego. Jeśli spojrzymy w akta rosyjskie, to tam wszędzie figuruje 24 grudnia 1916 r. Taką datę możemy odnaleźć w materiałach Centralnego Archiwum Ministerstwa Obrony Federacji Rosyjskiej w Podolsku. Dokumenty te są dla poznania życiorysu Anochina niezwykle wartościowe. Pozwalają one bowiem nie tylko na zweryfikowanie daty urodzenia pierwszego dowódcy pruszczańskich myśliwców, ale przede wszystkim na przedstawienie jego służby w czasie II wojny światowej.
Józef Zieliński, Dowódcy pułków lotnictwa polskiego 1921-2012, warszawa 2015, s. 20
Anochin w Armii Czerwonej służył od maja 1939 r. Trzy lata wcześniej ukończył dziesięcioklasową szkołę w Bałaszywce. Tam również pracował w miejscowym aeroklubie. W 1940 r. ukończył Tarangoską Wojskową Szkołę Lotniczą. Przez następnych kilka miesięcy pracował tam jako instruktor. Po ataku Niemiec na ZSRR Anochin pełnił służbę w lotnictwie bombowym. W stopniu podporucznika walczył w 585. Pułku Nocnych Bombowców wchodzącego kolejno w skład Frontu Południowego, Północno-Kaukaskiego i Zakaukaskiego. Z tego okresu pochodzą jego wnioski odznaczeniowe. Otrzymał on Order Czerwonej Gwiazdy (23 lutego 1942 r.), a następnie Czerwonego Sztandaru (9 września 1942 r.). W uzasadnieniu przyznania medalu wpisano m.in. że pomimo odniesionej rany, udało mu się wykonać zadanie, a następnie bezpiecznie wylądować. W liście pochwalnym znajdują się też wykazy zbombardowanych przez niego celów w Rostowie nad Donem i innych miejscach. Realia wojenne, w których tworzone były te raporty, nakazują traktować je z dużą dozą ostrożności. Nawet jeśli nie były one wyolbrzymione, to i tak Anochin w późniejszym czasie nie otrzymywał już żadnych odznaczeń. Nie dostał też awansu. Na stopień porucznika mianowano go bowiem dopiero w 1945 r., już w trakcie służby w tzw. ludowym Wojsku Polskim, gdzie trafił w październiku 1944 r. Anochin stał się wówczas jednym z tysięcy tzw. Popów, czyli „Pełniących Obowiązki Polaka” oficerów Armii Czerwonej. Służył w 10. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego, przeformowanym na początku 1946 r. na 2. Pułk Lotnictwa Myśliwskiego. Początkowo był oficerem szkoleniowym w jednej z eskadr, a w maju 1949 r. został nawigatorem pułku. W tym czasie był zdecydowanie bardziej doceniany niż w macierzystej armii. Nie tylko awansował na majora, ale otrzymał też kilka polskich odznaczeń (dwa razy Krzyż Walecznych, Srebrny Krzyż Zasługi i brązowy medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny”).
W 1952 r. kiedy sformowano nowe jednostki myśliwskie w polskim lotnictwie, Anochina wyznaczono na dowódcę 25. Pułku Lotnictwa Myśliwskiego. Nie był on jedynym dawnym czerwonoarmistą w tych strukturach. W pierwszej połowie lat pięćdziesiątych, kiedy polską armią kierował marszałek Rokossowski, oficerowie sowieccy zajmowali większość stanowisk dowódczych w armii. Anochin kierował pułkiem do lipca 1954 r. Formalnie jednak dopiero z dniem 1 października 1954 r. został przekazany do dyspozycji Ministerstwa Obrony Związku Sowieckiego.
Fakt wyjazdu oficera sowieckiego do ZSRR, z reguły oznacza brak możliwości ustalenia jego dalszych losów. Wraz z daną osobą wyjeżdżały bowiem przeważnie jego akta osobowe. Nie inaczej było w przypadku omawianej postaci. W polskich archiwach nie udało mi się jak dotąd odnaleźć żadnej jego teczki. Informacje na jego temat można jednak odnaleźć w Internecie. W 2006 r. został on honorowym obywatelem ukraińskiego Wyszogorodu (Ви́шгород). Dzięki temu wiemy, jak potoczyły się jego dalsze losy. W 1955 r. Anochin ukończył roczny kurs w szkole lotniczej i przez pięć kolejnych lat szkolił młodych pilotów w Nadwołżańskim Okręgu Wojskowym w ZSRR. Po odejściu ze służby wyjechał wraz z rodziną do Wyszogrodu, gdzie brał aktywny udział w życiu miasta i działał w organizacjach kombatanckich. Już po zakończeniu służby wojskowej Anochin otrzymał kolejne odznaczenia. W 1987 r. przyznano mu okolicznościowy Order Wielkiej Wojny Ojczyźnianej I klasy, a w latach dziewięćdziesiątych otrzymał ukraiński Order Bogdana Chmielnickiego.
Dr Daniel Czerwiński. Historyk pracujący w gdańskim oddziale IPN. Specjalista od powojennej historii aparatu bezpieczeństwa PRL i PZPR. Miłośnik historii Powiatu Gdańskiego.
Chcesz byćna bieząco z informacjami ze świata historii? Jesteśmy na facebooku polnocnej.tv. Szukaj nas na Twitterze oraz wyślij nam maila.