30 marca na niewielkim ,częściowo zdewastowanym przez działania wojenne, budynku przy dworcu w Pruszczu Gdańskim, polscy pocztowcy zawiesili biało – czerwoną flagę. Pruszczańska poczta pierwsza polska instytucja, jaka rozpoczęła działalność w mieście. To też jeden z pierwszych urzędów, jaki otworzył się na odzyskanych ziemiach Pomorza Gdańskiego
15 marca 1945 roku w dyrekcji poczty w Bydgoszczy, która od 1938 roku należała do dawnego Województwa Pomorskiego, rozpoczęto tworzenie grup operacyjnych, mających przejąć i zabezpieczyć mienie pocztowe, telegraficzne i telekomunikacyjne na terenach dawnego powiatu morskiego i Wolnego Miasta Gdańska. Pocztowcy mieli poruszać się tuż za frontem. Jedna z takich grup miała za zadanie zajęcie placówki pocztowej na terenie Pruszcza Gdańskiego, lub dokładnie – według tłumaczenia z niemieckiego Pruszcza koło Gdańska.
Zadanie zabezpieczenia mienia pocztowego w Pruszczu Gdańskim powierzono Sergiuszowi Czerniakowowi, przedwojennemu asystentowi w UPT w Bydgoszczy.
23 Marca grupa pocztowców ruszyła z Bydgoszczy odkrytymi wagonami w stronę Pomorza Gdańskiego. Od Pelplina pieszo, przez Tczew i Pszczółki, Czerniaków, idąc torami, dotarł do niewielkiego, zniszczonego budynku pocztowego przy dworcu w Pruszczu Gdańskim. W drodze z Bydgoszczy trzy razy nocował, co oznacza, że dotarł tu 26 marca. 48 godzin po opuszczeniu Pruszcza przez oddziały niemieckie.
Jedna część budynku uszkodzona została przez pocisk. W drugiej, dokładnie w gabinecie naczelnika, ktoś wysadził łlaunek wybuchowy. Mimo to Czerniaków najpierw zabezpieczył pozostające tu, pocztowe mienie, a potem zatknął na budynku biało – czerwoną flagę.
Będąc jedynym pocztowcem, codziennie przyjmował pieszego posłańca z UPT w Pszczółkach. Naprawiał uszkodzenia budynku urzędu i osobiście roznosił listy.
Nie było prowiantu a przez wybite szyby w urzędzie mocno ciągnęło chłodem. Problem stanowili też chętni do grabieży sowieccy żołnierze, którzy rabowali gromadzone przez naczelnika aparaty telefoniczne i regularny ostrzał urzędu z broni ręcznej, dokonywany przez nieznanych sprawców. Na sąsiedni dworzec spadały też cięższe pociski, wystrzeliwane przez wojska hitlerowskie, ciągle stojące całkiem niedaleko – na zalanych wodą żuławach, w okolicy wsi Trutowy. W międzyczasie naczelnik otrzymał do pomocy przy odgruzowaniu od sowieckiego komendanta miasta cywilnych Niemców. Urząd zyskał zaś numerację. Była to początkowa ul. Dworcowa 2.
8 Kwietnia pojawił się w UPT w Pruszczu Gdańskim pierwszy pracownik – Fabian Morawski. Panowie rozpoczęli zbiórkę sprzętu dla kolejnych agencji w Łęgowie i Ełganowie.
W połowie kwietnia pocztowcy opuścili zrujnowany budynek i przenieśli się do dotąd prywatnej posesji przy ulicy Stalina 18, co nie było w smak sowieckiemu komendantowi miasta. Po dłuższych zatargach pocztowców i pierwszych Polaków z sowietami, udało się jednak w tamtym miejscu pozostać. Nie bez wpływu na taką decyzję były interwencje Pruszczan u generałów sowieckich w Gdańsku. Latem pojawili się kolejni pracownicy a poczta w Pruszczu stała się jednym z najważniejszych urzędów na terenie byłego Wolnego Miasta Gdańska.
Skąd to wszystko wiemy? – Pan pójdzie na pocztę i zobaczy, czy mają tam jeszcze swoją kronikę – powiedziała mi kilka tygodni temu Pani Józefa Krośnicka, pokazując notatki, jakie uczyniła na podstawie tego dokumentu kilkadziesiąt lat temu. – Czerniaków zmarł w połowie lat pięćdziesiątych, ale o kronice pamiętała rodzina.
Na szczęście – mimo likwidacji starego archiwum, kronika przetrwała i znajduje się obecnie w gabinecie pani naczelnik. Na korzystanie z niej potrzebna jest zgoda samych ważnych warszawskich dyrektorów. Pozostało nam w tej sytuacji tylko rzucić okiem na kilka pierwszych kartek. Niecierpliwie czekamy na pozwolenie, aby móc zobaczyć całość. Tym bardziej, że UPT 1 Pruszcz Gdański, przy ulicy Chopina 1 działa do dziś, w tym samym poniemieckim obiekcie, dostarczając przesyłki do 50 000 odbiorców na terenie Pruszcza Gdańskiego i okolic. Historia nadal trwa - oby jak najdłużej.
Bartosz Gondek
Galeria zdjęć z akcji uczczenia 70-lecia Poczty: http://strefahistorii.pl/gallery/558-flaga-na-poczcie-w-pruszczu-gdanskim