4 września 1939 roku do Kartuz wkroczyły wojska niemieckie. Na terenie całego powiatu kartuskiego, Niemcy od razu przystąpili do rozprawy z polską ludnością, w tym zwłaszcza z przedstawicielami lokalnej elity politycznej, gospodarczej i intelektualnej.

Prześladowania odbywały się pod kierownictwem szefa NSDAP z Pruszcza Gdańskiego,  Herberta Buscha, któremu tamtejszy gauleiter NSDAP Albert Forster powierzył funkcję starosty i kierownika powiatowej organizacji partyjnej (kreisleitera). Jednocześnie w mieście i jego okolicach natychmiast uaktywnili się członkowie miejscowego Selbstschutzu – paramilitarnej formacji złożonej z przedstawicieli niemieckiej mniejszości narodowej, zamieszkującej przedwojenne terytorium Rzeczypospolitej.

Już 4 września w lesie koło Kartuz, rozstrzelano żołnierza batalionu Obrony Narodowej Kartuzy – Brunona Formelę z Kartuz.  8 września aresztowano kilkadziesiąt osób, których nazwiska znajdowały się na listach proskrypcyjnych. Wśród zatrzymanych byli przedstawiciele inteligencji i dwudziestu działaczy Polskiego Związku Zachodniego, których osadzono w więzieniu sądowym w Kartuzach i rozstrzelano jeszcze w tym samym miesiącu w Lasach Kaliskich. Sześciu innych Polaków, wskazanych przez Selbstschutz, aresztowano w Kartuzach za działalność polityczną i osadzono w więzieniu. Wszyscy zostali rozstrzelani 14 września w lesie w pobliżu Wzgórza Wolności. We wrześniu 1939 r. zamordowano w Kartuzach naczelnika poczty Stanisława Fałkowskiego, naczelnika stacji PKP Nikodema Klucza, urzędnika sądu Jana Majewskiego oraz trzy inne osoby. W lesie pod Kartuzami funkcjonariusze grupy operacyjnej Einsatzkommando 16 rozstrzelali również w tym samym miesiącu dziesięciu księży katolickich, aresztowanych na terenie powiatu. Głównym miejscem kaźni stały się Lasy Kaliskie, położone około trzech kilometrów od Kartuz, oraz lasy nadleśnictwa Sarni Dwór. Jesienią 1939 r. zamordowano w obu tych miejscach kilkuset mieszkańców Kartuz i okolicznych miejscowości. Wielu aresztowanych z Kartuz i okolic zginęło także w Piaśnicy.

Burmistrz Kartuz Mieczysław Grzegorz Gołuński, oraz Zarząd Koła Związku Kombatantów i Byłych Więźniów Politycznych, zapraszają w najbliższy czwartek, 15 września na uroczystości upamiętniające wydarzenia, jakie miały miejsce 77 lat temu w Kartuzach i okolicach, oraz na obchody Dnia Weterana Walk o Niepodległość. W programie zaplanowano uroczystą mszę św. w kościele pw. św. Kazimierza w Kartuzach oraz Apel Poległych w lesie, niedaleko wsi Kaliska, przy mogile pomordowanych. Specjalny program patriotyczny zaprezentują uczniowie Szkoły Podstawowej nr 2 w Kartuzach. To nie wszystko. Od kilku dni w Muzeum Kaszubskim można oglądać wystawę opowiadającą o okupacji niemieckiej w Kartuzach i najbliższych okolicach. Wystawę można oglądać  do 3 października 2016 roku.

 

Program uroczystości:

9:30 Wymarsz Orkiestry Ochotniczej Straży Pożarnej i pocztów sztandarowych z Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej w Kartuzach

9:45 Zbiórka pocztów sztandarowych oraz zaproszonych gości przed Urzędem Miejskim w Kartuzach (ul. gen. Józefa Hallera 1).

9:50 Wymarsz do kościoła p.w. św. Kazimierza w Kartuzach w asyście orkiestry OSP w Kartuzach

10.00 Uroczysta msza św. koncelebrowana w intencji ofiar II Wojny Światowej

10:40 Przejazd autokarami do Kalisk

11:00 Uroczystości przy pomniku:

- Przywitanie gości uroczystości oraz wystąpienie Burmistrza Kartuz 

- Apel Pamięci 

- Modlitwa za pomordowanych

- Złożenie kwiatów przez delegacje

11:30 Program artystyczno-patriotyczny w wykonaniu dzieci ze Szkoły Podstawowej Nr 2 w Kartuzach

 

RED. BG, wikipedia. Fot: UM Kartuzy