Któż nie czytał, że wieża naszej perły gotyku ma 82 metry wysokości? A może przewodniki się mylą?
Bazylikę Mariacką zna chyba każdy Pomorzanin. Jej wieża, tak charakterystyczna w panoramie miasta, niezmienna od 1466 roku, kiedy to ją ukończono od zawsze mnie intrygowała.
Tropem Januszajtisa
Chodzi tu o kwestię jej wysokości. Większosć źródeł powszechnie dostępnych mówi nam, że ma ona 82 metry, czasem 78. Często pojawia się i jedna i druga liczba (78 samej wieży bez dachu, 82 do kalenicy). Większość osób przechodzi zapewne obojętnie obok tych wartosci, ale niegdyś po wykładzie prof Andrzeja Januszajtisa zacząłem mieć wątpliwośći. Podważył on bowiem liczbę 82m jako irracjonalną i wyssaną z palca, ew odnoszącą się do czubka krzyża zamontowanego na jej szczycie. Postanowiłem to wreszcie sprawdzić i zagłębiłem się w przedwojenne dokładne opracowania Bazyliki Mariackiej.
Opierając się głównie na publikacji znamienitego architekta Otta Kloeppla, oraz Carla Grubera "Die Marienkirche in Danzig" znalazłem wiele bardzo interesujących schematów bazyliki, w tym wieży. Są one bardzo dokładne, jeden z takich rysunków pokazuje oryginalny przekrój wieży z podziałem na poziomy przed wypaleniem w 1945r. Na podstawie każdego schematu z publikacji obu autorów wg zamieszczonej skali dokładnie wychodzi, że wysokość wieży Bazyliki Mariackiej wynosi notabene 76 metrów do kalenicy, czyli do czubka dachu! Skąd wówczas błędne, powszechnie głoszone informacje o liczbie 82? Są wg mnie 2 główne powody: pierwszy to już wspomniana wysokość do czubka krzyża.
Bez hełmu
Drugi powód jest taki, że wieża miała pierwotnie posiadać taka wysokość wg geometrycznych zasad proporcji którym kierowali się średniowieczni budowniczowie. Takie nakrycie wyglądało by bardzo podobnie do zwieńczenia wieży obecnego kościoła św Jana bez sygnaturki na szczycie. Kwestię tabernakulum z wnętrza kościoła jako model hełmu wieży pozostawiam na boku jako osobny temat. Poniżej zamieszczam pomniejszony schemat Bazyliki Mariackiej od zachodu w pierwotnym jej architektonicznym założeniu (Carl Cruber)
Czemu nie zrealizowano takiego zwieńczenia? Niewiadomo. Zdecydowana większosć gotyckich kośiołów nie tylko gdańskich, ale i z całego świata, wpisuje się w te geometryczne proporcje idealnie. Osobiście uważam, ze podwyższenie wieży 12 lat po tym, jak wypędzono Krzyzaków z miasta, podyktowane było tym, że miała być ona wykorzystywana jako punkt obserwacyjny. Krzyżacy bowiem surowo zabraniali wznosić budowli wyższych, niż ich własny zamek. Gdańszczanie wykorzystali ten fakt i nie wykonali spiczastego zwieńczenia wieży, tylko dlatego żeby umieścić nań platforme obserwacyjną. Może tak było, może nie, ale wydaje się to dość racjonalne.
Mariusz Tisler