Nie sposób rzetelnie podejść do tematu telewizji, całkowicie pomijając towarzyszącą nam przez niemal wiek technologię analogowego przesyłu obrazu. Warto jednak wiedzieć, że podwaliny pod współczesną telewizję położono znacznie wcześniej, bo jeszcze w XIX wieku na Pomorzu!
Można pewnym sensie stwierdzić, że to właśnie tarcza Nipkowa była pierwszym w historii ludzkości telewizorem — urządzeniem zdolnym do przemiany energii elektrycznej w widoczny obraz i vice versa. Zasada działania tarczy Nipkowa była stosunkowo prosta. Na specjalnej tarczy rozmieszczone były spiralnie otwory, przez które światło, odbite od przedmiotu, którego obraz miał być wyświetlony padało na fotokomórkę. Fotokomórka z kolei sterowała źródłem światła (np. żarówką). Wyemitowane ze wzbudzanego fotokomórką źródła światło przechodziło przez kolejną tarczę ze spiralnie wyciętymi otworkami i padało na ekran, na którym pojawiał się obraz. Magia... nie, efekt rewolucyjnego myślenia.
Kaszubski rodowód
Paul Julius Gottlieb Nipkow urodził się. 22 sierpnia 1860 w Lęborku, przez całe swoje życie był właśnie znany jako twórca wynalazku nazywanego tarczą Nipkowa, który umożliwił powstanie współczesnej telewizji. Paul Nipkow urodził się w znanej wówczas lęborskiej rodzinie Nipkow o kaszubskim rodowodzie, której przedstawiciele byli przedsiębiorcami, szewcami, piekarzami i piwowarami. Jego ojcem był Friedrich Wilhelm Nipkow (zm. 1882 r.), a matką Therese Auguste Nipkow z domu Magdaliński (zm. 1919 r.). Dzieciństwo i młodość spędził w kamienicy przy ul. Młynarskiej w Lęborku. Naukę pobierał kolejno w szkole podstawowej, męskiej Obywatelskiej Szkole (dzisiejsza ul. Reja) oraz progimnazjum przy ulicy Kossaka, które ukończył w 1879 roku. Edukację kontynuował w gimnazjum w Wejherowie i już wtedy zaczął pracę nad tzw.elektrycznym teleskopem. Później podjął studia w Berlinie na Uniwersytecie Fryderyka Wilhelma na kierunku fizyka. Na studiach prowadził dalej prace nad urządzeniem mającym przesyłać obraz na odległość. Badań nie porzucił nawet w okresie wykonywania zawodu inżyniera w zakładach sygnalizacji kolejowej. Dorobił się szeregu różnych opatentowanych wynalazków, jednak najważniejszym z nich była właśnie wcześniej wspomniana tarcza. Urządzenie umożliwiało analizę i syntezę obrazu (przetwarzanie obrazu w impulsy elektryczne oraz impulsy elektryczne z powrotem w obraz), stając się podstawowym elementem wynalezionego wiele lat później telewizora.
Wynalazek trafił do niemieckiego urzędu patentowego w styczniu 1884 roku. Do 1938 roku Nipkow był jedynym posiadaczem potwierdzonego wynalazku związanego z technologią przekazu obrazu na odległość, patent ten nigdy jednak nie został wykorzystany komercyjnie. Dopiero prace eksperymentalne Johna Bairda, w których wykorzystywał on wynalazek Nipkowa doprowadziły w 1924 r. do konstrukcji pierwszego prototypu odbiornika telewizyjnego.
Tarcza Nipkowa – początki telewizji mechanicznej
Tarcza Nipkowa, pomimo znalezienia innych metod elektronicznych do składania obrazu była wykorzystywana w niektórych urządzeniach aż do czasów końca II wojny światowej. W uznaniu zasług w roku 1935 została uruchomiona w Berlinie pierwsza na świecie elektroniczna stacja telewizyjna, a jej nadajnik nazwano Paul Nipkow. Amerykanin Charles Francis Jenkins zastosował wynalazek Paula Nipkowa w początkowych latach dwudziestych, kiedy to przesłał obraz prezydenta Stanów Zjednoczonych Warrena Gamaliela Hardinga z Waszyngtonu do Filadelfii na odległość ok. 200 km. W roku 1925 udało mu się nadać i odebrać obraz ruchomy.
Urządzenie to miało postać metalowej tarczy obrotowej wraz z kwadratowymi otworami rozłożonymi równomiernie wzdłuż linii coraz mniejszych współśrodkowych okręgów. Przez te otwory kolejno przechodził promień świetlny składający obraz. Taka tarcza była umieszczana pomiędzy przedmiotem oświetlanym, (przedmiotem, którego obraz chciano otrzymać) a komórką fotoelektryczną. W ten sposób promienie światła odbitego od poszczególnych części przechodziły przez kolejne otwory tej tarczy na fotokomórkę, która z kolei modulowała prąd żarówki w odbiorniku. Światło tej żarówki (jaśniejące bądź ciemniejące) było rzutowane na ekran poprzez otwory obracającej się synchronicznie podobnej tarczy. Na tymże ekranie pojawiał się wówczas obraz tego przedmiotu. Dnia 6 stycznia 1884 roku młody wynalazca Paul Nipkow otrzymał patent o numerze 30105 na urządzenie, które sam nazwał elektrycznym teleskopem.
Muzeum Nipkowa w Lęborku.
W kamienicy przy ulicy Młynarskiej, która należała do rodziny Nipkow do 1945 roku, mieści się obecnie Lęborskie muzeum. To jedna z ciekawszych placówek tego typu w Województwie Pomorskim, ponieważ mimo formalnej przynależności do miasta, jego zbiory mają charakter regionalny i ponadregionalny. Zgromadzono w nim zbiory z zakresu historii miasta i regionu, archeologii i etnografii. Na trzecim piętrze znajdziemy wystawę poświęconą życiu i twórczości Paula Nipkowa. On sam zmarł 24 sierpnia 1940 roku w Berlinie, ale pamięć o nim będzie jeszcze trwała długo. Zapewne przetrwa samą erę telewizji.
BCh
/foto Narodowe Archiwum Cyfrowe