Dziś bez fajerwerków ciężko nam sobie wyobrazić świętowanie nowego roku. Fajerwerki, a dokładnie "Feuerwerk" - z j. niemieckiego - dzieło ogniowe - pirotechnika, istnienie zawdzięczają artylerii. Dopiero coraz bardziej wymyślne środki pirotechniczne nasunęły myśl, że można by je używać do hucznego obchodzenia uroczystości.

Fajerwerki w Europie pojawiły się powszechnie w XVII wieku równolegle z rozwijającą się artylerią. To wojskowi specjaliści początkowo trudnili się tym fachem, zasadniczo nie zmieniło się to dziś - w celach bojowych i operacjach wojskowych wykorzystuje się je do oświetlania pola walki, sygnalizacji, maskowania oraz wzniecania ognia. W XVII w. artylerzyści zaczęli cieszyć się coraz większym szacunkiem, a znaczenie ich rzemiosła wojennego znaczenie wzrosło. Wtedy to pojawiły się pierwsze portrety słynnych kanonierów na dworach królewskich. W tym czasie powstał pierwszy bardzo obszerny podręcznik dot. fajerwerków „Pyrotechnia” wydany w Anglii.

Lecz to właśnie w XVII wieku fajerwerki pojawiły się również na wojnie jako widowiska tworzone przez kanonierów na dworach dla swoich władców. Po roku 1630 „dziwne ognie” jak zwano wówczas pokazy fajerwerków stało się ważnym element królewskich i politycznych celebracji jak również życia teatralnego. Budziły one fascynacje, podziw jak również strach u publiczności. Były też skutecznym sposobem demonstracji potęgi władców. Z czasem weszły one do repertuaru szeroko rozumianej sztuki rozrywkowej.

Jedno z pierwszych opisów użycia fajerwerków zamieścił Łukasz Górnicki w „Dziejach” w 1566 roku. Z jego wspomnień dowiemy się, że kiedy urodził się Zygmunt III Waza: „po górach nad Wilnem strzelby rozmaite, rac puszczania, insze puszkarskich przypraw ognie były zapalane”. W tym okresie również szlachta z wielką lubością wykorzystywała pokazy pirotechniczne. W XVIII w. fajerwerki były nieodłącznym elementem zabaw wieczornych na ulicy Foksal w Warszawie. Największe pokazy sztucznych ogni miały miejsce podczas świąt państwowych: elekcji, rocznic wielkich bitew lub dla uczczenia zwycięstw.

W 1683 roku w Rzeczypospolitej Obojga Narodów świętowano zwycięską bitwę pod Wiedniem. W Gdańsku kapitan artylerii Ernest Braun przygotował na zlecenie władz miasta fajerwerki na cześć Jana III Sobieskiego. Puszczane one były na dedykowanej królowi polskiemu specjalnej uroczystości, które masowo odbywały się wówczas w Polsce i w całej Europie. Pokazem fajerwerków uczczono także ogłoszenie niepodległości w 1918 roku.

Na zdj. - Fajerwerki w Gdańsku z okazji koronacji Jana III, grafika ze zbiorów Biblioteki Narodowej

Chcesz być na bierząco z informacjami ze świata historii? Jesteśmy na facebooku polnocnej.tv. Szukaj nas na Twitterze oraz wyślij nam maila.