Sytuacja gospodarcza i polityczna Polski w latach 20. - upadek demokracji

Sytuacja świeżo utworzonego państwa polskiego była zależna przede wszystkim od sytuacji na arenie międzynarodowej. Możliwości gospodarcze, militarne oraz ideologiczne były ściśle powiązane z możliwościami politycznymi polskiego rządu. Jak więc wyglądały gospodarcz i polityczne początki odrodzonej Polski? Dlaczego potrzebny był autorytaryzm do stabilizacji sytuacji?

Sytuacja gospodarcza

Trzy najważniejsze dominanty w polityce gospodarczej to były: reforma finansów publicznych połączona z nowym modelem finansowania państwa. Drugim problemem była reforma rolna i jej społeczne oraz finansowe koszty. Trzecim zagadnieniem stała się kwestia dalszej rozbudowy portu w Gdyni, będącej „oknem na świat” dla polskiej gospodarki.

Egzekucja zaległości podatkowych oraz podniesienie taryf przewozowych w PKP z lutego 1924 miało by sposobem na zatrzymanie galopującej inflacji w polskiej gospodarce. Realizując profrancuską politykę, Grabski spowodował odwołanie z kraju angielskiej misji finansowej Younga. W tym samym miesiącu Sejm uchwalił nową ustawę wprowadzającą możliwość znacznej podwyżki czynszu, co było istotne ze względu na dużą ilość państwowych mieszkań. W 1922 dokonano reformy walutowej, wprowadzając złotówki oraz działalność Narodowego Banku Polskiego. Niestety bilans handlowy Polski był ujemny i wydatki znacznie przewyższały dochody.[1] Istotnym czynnikiem był również pogarszający się eksport na wskutek wojny celnej z Niemcami. Właśnie sytuacja gospodarcza była przyczyną upadku rządu Grabskiego i powstania koalicyjnego rządu Skrzyńskiego. W 1925 roku rząd znowelizował również  ustawę-reformę rolną[2].

Polityka wewnętrzna

Okres 1921-1926 nazywa się często w historiografii Polskiej okresem dominacji parlamentarnej w życiu politycznym kraju. Zasięg wpływów czynników pozaparlamentarnych takich jak przede wszystkim wojsko był jednak bardzo znaczący. Z pewnością pogarszająca się sytuacja polityczna wpłynęła na decyzję marszałka Piłsudskiego o przewrocie militarnym. Wynikało to z faktu, że ządowy projekt reformy rolnej i podatkowej spotkał się z ostrą krytyką partii politycznych. W tej sytuacji nastąpił kryzys rządowy, który opozycja piłsudczykowska postanowiła wykorzystać do własnych celów: na zorganizowaną przez oficerów manifestację i wiec w Sulejówku ostro zareagował minister spraw wojskowych Władysław Sikorski, stosując sankcje wobec najaktywniejszych oficerów. Wywołało to ostre protesty piłsudczyków i groźbę wojny domowej. Akcja ta spowodowała, że w nowym rządzie Aleksandra Skrzyńskiego znalazło się kilku piłsudczyków: ministrem spraw wew. był Władysław Raczkiewicz, a obrony narodowej Żeligowski. Poprzedziła go demonstracja w Sulejówku.[3] W rocznicę uwolnienia Piłsudskiego z więzienia generałowie oraz oficerowie armii złożyli deklarację polityczną wyrażającą chęć pomocy w przypadku puczu wojskowego.  12 maja 1926 roku Piłsudski na czele wiernych mu oddziałów wojskowych wkroczył od strony Pragi do Warszawy i zażądał ustąpienia gabinetu Witosa. Zamach poparty został przez PPS, Stronnictwo Chłopskie, PSL „Wyzwolenie” i KPP.[4] Po tzw, noweli sierpniowej piłsudczycy przejęli większość władzy w państwie. Nowy rząd skupił się na polityce zbliżenia z Anglią oraz militaryzmie. Odsunięto opozycyjnych wojskowych, m.in. Władysława Sikorskiego. Stabilizacja w rządach autorytarnych była doceniana przez Polaków, o czym świadczy wysokie poparcie w późniejszych wyborach dla BBWR.

Polityka Zagraniczna

Na początku 1926 roku Polska znalazła się w bardzo niekorzystnej sytuacji międzynarodowej: niemiecko-rosyjski układ w Rapallo z kwietnia 1922 roku uzupełniony antypolskimi umowami wojskowymi; międzynarodowy układ w Locarno z 16 października 1925 roku otwierający Niemcom drogę do rewizji granic z Polską i Czechosłowacją; rozpoczęcie przez Niemcy w 1925 roku wojny gospodarczej z Polską, mającej na celu osłabienie i zmuszenie Polski do ustępstw; fiasko polsko-radzieckich rokowań w sprawie zawarcia układu o nieagresji; zawarcie w kwietniu 1926 roku w Berlinie radziecko-niemieckiego układu „O przyjaźni i współpracy”, wymierzonego przeciw Polsce; wrogie stanowisko rządu czechosłowackiego wobec prób nawiązania bliższej współpracy z Polską, wynikające z obawy ściślejszego wiązania się z państwem „sezonowym” i zagrożonym przez potężnych wrogów. Zagrożenia te rząd Grabskiego próbował niwelować współpracą z Francją piłsudczycy natomiast widzieli ratunek widzieli ratunek w Wielkiej Brytanii.

Młode państwo nie poradziło sobie z demokratycznym systemem, był on przyczyną bardzo częstych zmian w rządzie. Doprowadzenie przez Józefa Piłsudskiego do rządów autorytarnych było na tle ówczesnej Europy standardowym ruchem. Dzięki temu państwo odzyskało płynność działania oraz stabilizację polityczną. Z drugiej strony w sposób urągający standardom demokracji szykanowano opozycję. 

Chcesz być na bierząco z informacjami ze świata historii? Jesteśmy na facebooku polnocnej.tv. Szukaj nas na Twitterze oraz wyślij nam maila.

Piotr Celej

[1] M. Sliwa, wielka historia Polski, Warszawa 2002, s.93.

[2] A. Czubiński, Historia Polski XX wieku, Poznań 2000, s.153.

[3] Cz. Brzoza, A.L.Sowa, Historia Polski 1918-1945, Kraków 2006, s.277.

[4] J. Buszko, Historia Polski 1864-1948, Warszawa 1987, s.258.

 

Tagi: