Muzeum Zamkowe w Malborku przedstawi wyniki realizacji projektu „Opracowanie i publikacja wyników interdyscyplinarnych badań archeologicznych zespołu osadniczego z XI–XII w. w Węgrach, gm. Sztum” dofinansowanego w ramach programu Dziedzictwo Kulturowe, priorytet Ochrona Zabytków Archeologicznych ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury dobiegła końca.
Podmiotem realizującym projekt było Muzeum Zamkowe w Malborku, które zapewniło zaplecze oraz obsługę administracyjno-finansową, a także udostępniło pomieszczenia, sprzęt oraz materiały niezbędne do realizacji zadania. Koordynatorem projektu była Beata Stawarska z MZM. W skład zespołu badawczego wchodziło osiem osób z bogatym doświadczeniem w podobnych studiach, znacznym dorobkiem naukowym przez co zapewniono wykonanie zadania na wysokim poziomie naukowym. Realizatorami zadania byli pracownicy zatrudnieni między innymi w Muzeum Zamkowym w Malborku, w Instytucie Archeologii UMK w Toruniu, Katedrze Badań Czwartorzędu Uniwersytetu Łódzkiego, Poznańskim Laboratorium Radiowęglowym. Głównymi wykonawcami byli Śp. Mieczysław Haftka oraz Sławomir Wadyl.
Węgry, gm. Sztum. Wybór zabytków odkrytych podczas badań. Rys. D. Żak-Boryszko
Przedmiotem badań i analiz był kompleks osadniczy w Węgrach, którego główny człon, mianowicie grodzisko znajduje się w Rejestrze Zabytków Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gdańsku – numer wpisu 62/A z 7.01.1970 r. Głównym celem realizacji zadania było kompleksowe opracowanie wyników multidyscyplinarnych badań zainicjowanych w 1962 r. w ramach współpracy Muzeum Archeologicznego w Gdańsku i Muzeum Zamkowego w Malborku i trwających z przerwami do początku lat 90. XX w. Opracowanie pozwoliło na zdobycie wiedzy na temat różnych aspektów funkcjonowania tego założenia, przede wszystkim w zakresie zagospodarowania przestrzennego oraz jego chronologii.
Już krótkie wzmianki i publikacje o charakterze sprawozdawczym wskazywały, że we wczesnym średniowieczu ośrodek w Węgrach to niewątpliwie najważniejszym centrum kulturotwórczym usytuowanym na pograniczu Pojezierza Iławskiego i Żuław Wiślanych. Zespół osadniczy w Węgrach był niewątpliwie ośrodkiem kluczowym dla kształtowania się stosunków osadniczych i kulturowych na obszarze prawobrzeżnego dorzecza dolnej Wisły w okresie od lat 60.–70. XI do lat 60. XII w. Autorzy badań już we wstępnych sprawozdaniach wskazywali na silne związki z Pomorzem Wschodnim, zwłaszcza z grodem gdańskim wzniesionym w widłach Wisły i Motławy. Sądzono również, że badane grodzisko kryje relikty strażnicy wzniesionej w strefie rubieży granicznej z Prusami, przede wszystkim w celu blokowania szlaków wodnych. W świetle wyników prowadzonych badań omawiany zespół osadniczy jawi się jako multifunkcyjny ośrodek dużej rangi będący centrum życia społeczno-publicznego dla społeczności zamieszkujących na wschodnim brzegu dolnej Wisły.
Możliwość realizacji zadania pozwoliła na zdobycie nowych danych do rozpoznania wczesnośredniowiecznych dziejów tej części Pomorza Nadwiślańskiego. W ramach projektu zrealizowany został szereg zadań badawczych, których efektem jest monograficzna publikacja autorstwa M. Haftki i S. Wadyla.
Udostępnienie rezultatów projektu gronu zainteresowanych, archeologom, historykom, jak i miłośnikom dziejów regionu malborskiego nastąpi w dniu 16 października 2015 r. Zapraszamy do MUZEUM ZAMKOWEGO W MALBORKU do Ośrodka Konferencyjnego Karwan.
WSTĘP WOLNY.
PROGRAM KONFERENCJI
9.00 Otwarcie konferencji – dyr. Mariusz Mierzwiński
9.15 Mieczysław Haftka – wspomnienie - Bernard Jesionowski
9.30 Krótka historia badań w Węgrach – dr Sławomir Wadyl
9.45 Zasiedlenie Dębiej Góry w pradziejach – dr Piotr Fudziński
10.00 Co mówią analizy specjalistyczne przedmiotów metalowych z Węgrów - Paweł Kucypera
10.15 Z dronem i magnetometrem w Węgrach - Miron Bogacki, Wiesław Małkowski
10.30 Przyrodnicze i kulturowe uwarunkowania lokalizacji zespołu osadniczego w Węgrach – dr Piotr Kittel, dr Sławomir Wadyl
10.45 Węgry we wczesnym średniowieczu – dr Sławomir Wadyl
11.15 Ssaki, ptaki i ryby w pożywieniu mieszkańców wczesnośredniowiecznych Węgrów - dr hab. Daniel Makowiecki, prof. UMK
11.30 Rośliny w gospodarce mieszkańców zespołu osadniczego w Węgrach - dr Katarzyna Pińska
12.00 promocja książki „Węgry. Zespół osadniczy na pograniczu pomorsko-pruskim w XI–XII w.”
12.30 dyskusja
13.00 przerwa kawowa
13.30 otwarcie wystawy „ Węgry. Zespół osadniczy na pograniczu pomorsko-pruskim w XI–XII w.”– Łaźnia , Zamek Średni.
Pobierz zaproszenie na konferencję - 1 strona (tutaj)
Pobierz zaproszenie na konferencję - 2 strona (tutaj)
(lokalizacja grodziska na Mapie Schtoettera z początku XIX w.)
Projekt dofinansowany w ramach programu Dziedzictwo Kulturowe, priorytet Ochrona zabytków archeologicznych ze środków finansowych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury (lata 2014–2015).
Głównym celem projektu jest kompleksowe opracowanie, publikacja i popularyzacja wyników multidyscyplinarnych badań zespołu osadniczego w Węgrach. Kompleks był badany w latach 1962–1968, 1984–1985 oraz 1990–1991.
Kompleks osadniczy w Węgrach w XI–XII w. był niewątpliwie najważniejszym ośrodkiem kulturotwórczym związanym z Pomorzem Wschodnim usytuowanym na północnozachodnim krańcu Pojezierza Iławskiego, na krawędzi pradoliny Wisły.
Realizowane analizy i opracowania pozwolą na zdobycie możliwie najpełniejszej wiedzy na temat różnych aspektów funkcjonowania tego założenia, zwłaszcza w zakresie organizacji przestrzennej i struktury zespołu, życia codziennego mieszkańców wczesnośredniowiecznego kompleksu osadniczego, chronologii jego funkcjonowania. Umożliwią tym samym podjęcie analizy kulturowej celem określenia kontekstu kulturowo-osadniczo-politycznego powstania i funkcjonowania tego kompleksu oraz jego roli w kontekście kształtowania się pogranicza pomorsko-pruskiego.
Grodzisko w Węgrach jest stanowiskiem znajdującym się w Rejestrze Zabytków Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gdańsku – numer wpisu 62/A z 7.01.1970 r. Dlatego też jednym z zadań realizowanych w trakcie trwania projektu jest uzupełnienie dokumentacji ewidencyjnej w postaci dokończenia planu warstwicowego, wykonania modelu 3D powierzchni.
Ważnym aspektem realizacji projektu jest konserwacja zabytków metalowych (zarówno żelaznych, jak i wykonanych z metali kolorowych). Jak dotychczas znaczna część materiałów metalowych nie została poddana takim zabiegom.
Wśród bogatych źródeł archeologicznych pozyskanych podczas badań kompleksu oprócz zabytków o metryce wczesnośredniowiecznej znajdują się również materiały z wczesnej epoki żelaza oraz z okresu wpływów rzymskich. Również te materiały są opracowywane w ramach projektu.
Oprócz klasycznych w warsztacie archeologa analiz funkcjonalno-chronologicznych źródeł archeologicznych realizujemy analizy specjalistyczne: między innymi analizy archeobotaniczne makroszczątków roślinnych, analizy archeozoologiczne, analizy geomorfologiczne, analizy dendrochronologiczne i radiowęglowe.
Koordynatorem projektu jest Pani Beata Stawarska z Muzeum Zamkowego w Malborku. Głównym wykonawcą projektu jest dr Sławomir Wadyl. Pozostali wykonawcy: Mieczysław Haftka, Ewa Fudzińska, dr Piotr Fudziński, dr Piotr Kittel, Paweł Kucypera, prof. Daniel Makowiecki, dr Katarzyna Pińska, Ewelina Drozd. Wśród osób zaangażowanych w realizację projektu należy wymienić również prof. Tomasza Goslara oraz prof. Tomasza Ważnego.
Końcowym efektem realizacji projektu będzie monograficzna publikacja prezentująca rezultaty badań zespołu osadniczego kluczowego dla rozpoznania sytuacji osadniczo-kulturowej pogranicza pomorsko-pruskiego w XI–XII w.
Zadanie jest adresowane przede wszystkim do przedstawicieli środowisk naukowych. Inne potencjalne grupy odbiorców to zainteresowani dziejami Powiśla, lokalność społeczna i przedstawiciele władz lokalnych oraz turyści przybywający na obszar Pojezierza Iławskiego, a także zwiedzający Muzeum Zamkowe w Malborku. Po zrealizowaniu projektu przygotowana zostanie wystawa prezentująca zabytki, a także zorganizowana zostanie konferencja podsumowująca rezultaty projektu.
/fot i tekst Muzeum Zamkowe w Malborku